Uluslararası Ticari Sözleşmelerin Tahkim Yolu İle Çözümü

Adana Avukat, İstanbul Avukat, İzmir Avukat, İskenderun Avukat, Uluslararası Ticaret, Uluslararası Ticari Sözleşme, Tahkim, Ad Hoc Tahkimi, Kurumsal Tahkim, Ticari Tahkim, Tahkim Kaydı, UNCITRAL, ICC Arbitiration Court, Alternative Dispute Resolotion, INCOTERMS, Uluslarası Sözleşmeler Hukuku, Av. Mustafa Onur Kutlay, Av. Nazan Akça Subaşı

 

Uluslararası ticari ilişkilerin temeli uluslararası ticari sözleşmelerdir. Uluslararası ticaret, farklı ülkelerde yerleşim yeri, iş merkezi veya mutat meskeni olan ya da farklı devletlerin vatandaşlığına sahip olan gerçek veya tüzel kişiler arasındaki ticari hizmet mübadeleridir. (Prof. Dr. Cemal Şanlı- Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Beta Yayıncılık, 5. Bası, Nisan 2013, İstanbul, s.3)

 

Uluslararası ticaretin olmazsa olmaz unsuru uluslararası sözleşmelerdir.

 

Uluslararası ticari sözleşmelerin yapılmasında herhangi bir şekil şartı yoktur. Ancak uygulamada taraflar yazılı olarak yapar ve uygulanacak hukuk da sözleşmede kararlaştırılır. Öyle ki uluslararası ticari sözleşmelere tahkim kaydı dahi konulmaktadır.

 

Uluslararası Ticari Tahkim Nedir?

 

Tahkim, en sık uygulanan çözüm yoludur. Taraflar mahkemeye başvurmak yerine tahkim ile uyuşmazlıklarını çözmektedirler.

 

Tahkim kurumu, uluslararası ticareti gerçekleştirenler tarafından bağımsız ve tarafsız bir yargı kurumu olarak başvurduğu yoldur. 

 

Tahkim, tarafların özel iradesine ve sözleşmedeki kararlarına dayanan alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur.(ADR) Tahkim yolu, mahkemelere oranla kararların daha hızlı verilebileceği bir çözüm yoludur. 

 

Tahkimde yargılama yapan hakemler uluslararası ticaret hukukunda uzman kimselerden oluşmaktadır. 

 

Günümüzde BM tarafından hazırlanan Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizine Dair 1958 Tarihli New York Anlaşması'na yüzden fazla devlet taraftır. Bu anlaşmaya taraf olan ülkelerden birinde verilen hakem kararları diğerlerinde tenfiz edilebilmektedir. (Prof. Dr. Cemal Şanlı- Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Beta Yayıncılık, 5. Bası, Nisan 2013, İstanbul, s.246)

 

Tahkim yargılaması mahkemelere nazaran oldukça ucuzdur. Ayrıca tahkim yargılamasında mahkemelerin aksine yargılama gizlidir ve ticari sırlar korunmaktadır. (Prof. Dr. Cemal Şanlı- Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Beta Yayıncılık, 5. Bası, Nisan 2013, İstanbul, s.246)

 

Ülkemizde Uluslararası Ticari Tahkim

 

Türk hukukunda 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu'nda tahkim yerinin Türkiye'nin belirlendiği uluslararası ticari tahkim usulünü düzenlemektedir.(Prof. Dr. Cemal Şanlı- Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Beta Yayıncılık, 5. Bası, Nisan 2013, İstanbul, s.255)

 

Anayasa 125'inci madde hükmü ile eklenen kamu hizmetleri ile imtiyaz sözleşmelerinden doğan ihtilaflarda tahkim çözüm yolu kabul edilmiştir.

 

5718 sayılı MÖHUK'da düzenlenen Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tenfizi ve Tanınması bölümünde tahkime yer verilmiştir.

 

Uluslararası Ticari Tahkime Dair 1961 Avrupa(Cenevre) Anlaşması

 

Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkındaki New York Anlaşması

 

ICSID(Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi)

 

Yatırımların Teşviki ve Korunması Anlaşmaları

 

Türk hukukunun hem iç hukukunda hem de uluslararası anlaşmalar ile kabul ettiği hukuk normlarıdır. 

 

Ad Hoc Tahkim- Arızi Tahkim Tahkim

 

Tarafların bizzat kendilerinin kaleme aldığı ya da atıfta bulunduğu belirli kural ya da yasalara istinaden, onların veya tarafların verdiği yetkiye istinaden hakemlerin kontrolünde işleyen tahkim usulüne ad hoc tahkimi ya da arızi tahkim denir.

 

Ad Hoc tahkimi tercih edenler yönünden BM Milletlerarası Ticaret Hukuku(UNCITRAL) 15 Aralık 1976 tarihli Genel Kurul'unda bir dizi tahkim kuralları getirmiştir. 

 

Bu tahkim uygulaması tamamen tarafların tahkim usulünü ve sürecini bu kurallara tabi kılmış olmasına bağlıdır. (Prof. Dr. Cemal Şanlı- Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Beta Yayıncılık, 5. Bası, Nisan 2013, İstanbul, s.286)

 

Kurumsal Tahkim(Daimi Hakem Mahkemeleri)

 

Sözleşmelerin hazırlık aşamasında olabilecek uyuşmazlıkların çözümü için, çözüm yollarının gündeme getirilmez ise tarafların başvuracağı tahkim yolu kurumsal tahkimdir. 

 

Kurumsal tahkimler teknik ve idari organizasyonlara sahiptir. 

 

Günümüzde birçok tacir/şirket uluslararası kurumsal tahkimleri tercih etmektedirler. 

 

Kurumsal Tahkimlere Örnek Verecek Olursak;

 

-Yatırım İhtilaflarının Halline Dair Uluslararası Merkez(ICSID)

- WIPO/ Dünya Fikrü Mülkiyet Örgütü Tahkim Mahkemesi(WIPO Arbitration Court)

- MTO Tahkim Mahkemesi(ICC Arbitration Court)


- Londra Uluslararası Tahkim Mahkemesi(London Court of International Arbitration-LCIA)


- Amerikan Tahkim Odası


- Hububat ve Yem Ticaret Birliği Tahkim Mahkemesi(GAFTA)


- Sıvı ve Hayvansal Yağ ve Tohum Bitkileri Federasyonu Tahkim Mahkemesi(FOSFA Arbitration Tribunal)


-Rafine Şeker Birliği Tahkim Mahkemesi


- Spor Tahkim Mahkemesi(CAS)