İş Hukuku İle İlgili Bir Kısım Sorular ve Yanıtları (1)

Adana Avukat, Adana İş Hukuku, Mersin İş Hukuku, Osmaniye İş Hukuku, İstifa, Haklı Fesih, Kıdem Tazminatı, İhbar Tazminatı, İşe İade Davaları, işten Ayrılma, Evlilik Nedeniyle Fesih, Askerlik Nedeniyle Fesih, Av. Mustafa Onur Kutlay, Av. Nazan Akça Subaşı

1.Soru

İşçi Kendi İsteği İle İşyerinden Ayrıldığında Kıdem ve İhbar Tazminatı Alabilir mi?

Yanıt:

Bu soru iş hukuku alanında özellikle işyerinden ayrılmak isteyen çalışanlar tarafından sorulmaktadır.

Öncelikle işyerinden “ayrılma” nın ne anlama geldiğini açıklamak gerekir.

İşyerinden her ne şekilde ve sebeple olursa olsun ayrılan işçi, ihbar tazminatını almaya hak kazanamaz.

Kıdem tazminatına gelince ise bu konuda önemli bir ayrıntının olduğunu belirtmek gerekir.

Şayet bir işçi, iş yerinden İş Kanunu’nun, İş Hukuku öğretilerinin ve yerleşik yüksek mahkeme kararlarının belirtmiş olduğu ölçütlere göre ayrılmazsa kıdem tazminatına hak kazanamaz. Bu ölçütlere işçinin haklı nedenle iş sözleşmesini tek taraflı ve bildirimsiz olarak feshetmesi anlamına gelmektedir. Kısacası bu duruma “işçinin haklı nedenle feshi” olarak adlandırabiliriz.  Peki haklı nedenle feshin ölçütleri nelerdir? İş Kanunu 24’üncü madde şu hususları düzenlemiştir:

A-Sağlık Sebepleri

İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa veya işçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.

İş Kanunu’nda, iş hukuk öğretisi ve yerleşik yüksek mahkeme kararlarında bu sebeplerin olması halinde işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve bu sebebe dayanarak kıdem tazminatını alabilir.

B- Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri

İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltması durumu

Örneğin, mühendis olarak işe alınan bir işçinin mühendislik işleri bağdaşmayan işlerin yaptırılması, beyaz yakalı işçinin yapması gereken işleri değil de mavi yakalı işçinin yapması gereken bir işi yaptırılmış olursa bu durumda işçi iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı alabilir.

İşverenin işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunması durumunda işçi iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı alabilir.

İşverenin işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunması durumunda işçi iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı alabilir.

İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmaması durumunda işçi iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı alabilir.

İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmemesi durumunda işçi iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı alabilir.

Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmaması, yahut çalışma şartları uygulanmaması durumunda işçi iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı alabilir.

Doğal olarak işçinin haklı nedenle fesih sebepleri yukarıdaki sebeplerle sınırlı değildir. İş Kanunu açıkça ahlak ve iyiniyetkurallarına uymayan haller ve benzerleri ifadesini kullanmıştır. Örneğin işçinin ücretinin geç ödenmesi, işçiye mobbing ve psikolojik tacizde bulunulması, işçinin fazla mesai, yıllık izin ücreti, hafta tatili ve ulusal bayram-genel tatil ücretlerinin ödenmemesi durumunda da işçi iş akdini haklı nedenle feshedebilecektir. Bu durum da ahlak ve iyiniyetkurallarına uymayan davranışlar anlamına gelmektedir.

C- Zorlayıcı Sebepler

İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkması durumunda da işçi iş akdini haklı nedenle feshedebilir.

Örneğin işyerinde büyük bir doğal ya da beşeri bir afet sonucu işin bir haftadan fazla süre ile durmasını gerektirecek bir sebebin ortaya çıkması, iflas ya da konkordato ilanı nedeniyle işyerinin çalışamaz hale gelmesi durumunda işçi iş akdini haklı nedenle feshedebilecektir.

Ayrıca İş Kanunu’nda yazılı olmayan, bazı haklı fesih sebepleri de vardır. Örneğin bir işçi 15 yıl sigortalılık süresini doldurmuş ve prim gün sayısı da 3600’ü de doldurmuşsa işçi SGK’dan bu konuda alacağı yazı ile işverene 15 yılı ve 3600 prim gününü doldurduğunu yazılı olarak beyan etmesi halinde de iş akdini emeklilik nedeniyle feshederek kıdem tazminatını almaya hak kazanacaktır.

Yine kadın işçi evlilik sebebiyle evlenme tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde evlilik nedenine dayanarak iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatını alabilecektir. Pek tabi evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde bu sebebe dayanmalıdır. Aksi takdirde bu süre geçerse kıdem tazminatına hak kazanamaz. Ayrıca bu fesih sebebi yalnızca kadınlara özgüdür.

Keza askerlik sebebiyle de iş akdi haklı nedenle feshedilebilecektir. Bu durumda işçi askerlik sevk belgesini eklemek suretiyle askere gitmesini gerekçe gösterek iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatını almaya hak kazanacaktır.

Bu ölçütler haricinde işyerinden “ayrılan” işçinin eylemi “istifa” olarak adlandırılır ve bu durumda işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.

2. Soru

İşyerinde Çalıştığı Dönemde Memur Olarak Atanan İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?

Yanıt:

Bu soru da sıkça sorulan ve gündemde olan sorulardan biridir. Günümüzde bir işyerinde SGK’lı olarak çalışan işçi KPSS’yegirip atanarak memur olmaya hak kazanmıştır. Bu durumda kıdem tazminatı alıp almayacağı sorunu gündeme gelir. Gerek yasada gerek iş hukuk öğretilerinde ve gerek yerleşik yüksek mahkeme kararlarına göre bu şekilde iş akdini sonlandıran işçinin eylemi haklı nedenle fesih değil, istifa anlamına gelir. Çünkü bir kimsenin memur olup olmaması o kimsenin çalışma yaşamındaki tercihi anlamına gelmektedir. Bu durumda iş akdini sonlandıran işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır.

3. Soru

Bir Gün Çalıştığım İşyerinde Kıdem ve İhbar Tazminatı Alabilir Miyim?

Yanıt:

Kıdem tazminatını hak edebilmenin ilk koşulu işçinin çalıştığı işyerinde en az bir(1) yıllık kıdeminin olması gerekmektedir. Dolayısıyla 1 yıllık kıdemini doldurmayan hiçbir işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.

İhbar tazminatına gelince bu sorunun yanıtı da kendi içerisinde ayrılır. Zira işçinin iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesiyle yasadaki ifadeyle “Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesi” ise işçi bu süre içerisinde ya da süre dolduktan sonra iş akdinin sona ermesi durumunda ihbar tazminatına hak kazanamaz. (4857 sayılı İş Kanunu 11/1 ,2’nci cümle)

Fakat iş sözleşmesi belirsiz süreli iş sözleşmesi ise işçinin bir gün dahi çalışması durumunda işçinin işveren tarafından iş akdinin bildirimsiz ve haksız şekilde sona erdirilmesi durumunda ihbar tazminatına hak kazanacaktır.

Av. Mustafa Onur Kutlay